تبریزتریپ

به گزارش تبریزتریپ به نقل از نصرنیوز، تاریکی و مخوفی اعماق ناشناخته زمین، هر انسان ماجراجویی بوده را به یاد ژول ورن و داستان هایش می اندازد و با خود به دنیای عجایب می برد.
زمانی برای ما تبریزی ها این داستان های شگفت انگیز رنگ واقعیت به خود می گیرد که متوجه شویم  زیر همین خیابان هایی که هر روز از آنها می گذریم دنیایی وجود دارد با صدها سال تاریخ که مدت ها به خواب رفته است و از آن بی خبریم!
می گویند در تبریز از زمان ایل خانان راه های زیر زمینی برای رفت و آمد سپاهیان در سه مسیر وجود داشته و هر کس این موضوع را به نحوی که دوست دارد روایت می کند.

تمدن زیر زمینی عجیب تبریز
بهروز خاماچی تاریخ شناس تبریزی نقل می کند: در زیر زمین تبریز تونل و نقب و گذرگاهی وجود دارد که از سه نقطه حاشیه و حومه شهر راه های زیر زمینی طوری احداث شده که از زیر ساختمان ارک گذشته و به سوی آجی چای ادامه می یابد.
به گفته وی در کتاب “شهر من تبریز”، رشته اول از باغ شمال یا شازداباغی شروع می شود که از جنوب شرقی به مرکز شهر یا ارک ادامه دارد، راه دوم از محله باغمیشه از زیر عمارت ربع رشیدی از جنوب شرقی به سوی ارک آمده، این دو راه زیرزمینی به هم پیوسته و از زیر عمارت ارک به سوی شمال غربی یا محله شام غازان ادامه یافته سپس به سوی آجی چای در محدوده تبریز ادامه پیدا می کند و چند رشته فرعی نیز از ارک در امتداد خیابان فردوسی عبور کرده از زیر بازار گذشته به سوی مهرانرود راه پیدا می کند.
راوی کتاب عقیده دارد: در این مسیر، تونل ها و گذرگاه های زیر زمینی است که اکثر فاضلاب حمام ها و مساجد و خانه ها به این راههای زیر زمینی میریزد و چندین صد سال است که این راه ها مورد استفاده مردم شهر است بدون آنکه مردم خود بدانند سرانجام و ابتدا و انتهای این تونل ها و گذرگاهها از کجا است.
خاماچی در کتابش ادامه می دهد: قدیمی ها گفته اند این چاه ها که به نام (گچک قویی=چاه های عبوری) معروف هستند شاید محل عبور و مرور پنهانی سپاهیانی بوده است و شواهدی نشان می دهد که این مدعا تقریبا درست باشد.
خاماچی بیان می کند: این تونل ها به شکل بازار مانند بوده و به قدری بزرگ است که  کالسکه به راحتی می توانسته از آن عبور کند، البته برخی از مسیرهای این تونل قدیمی به خاطر بی احتیاطی از بین رفته اما امروزه تعداد زیادی از خانه ها و مساجد و حمام های محوطه خیابان های شریعتی جنوبی و میارمیار، فروسی و بازار برای خود فاضلابی داشته و امروزه با رفاه کامل از آن چاه های عبوری استفاده کامل به عمل می آورند!

غلامعلی مسافر تونل تاریخ
در پرس و جوهای زیاد فهمیدم این تونل تاریخی مسافری هم داشته است.
سراغ مسئول موزه کاریکاتور رفتم و در مورد درستی اش سوال کردم و مسئول موزه برایم نقل می کند: این تونل های زیر زمینی وجود دارد و نگهبان ساختمان آقای غلامعلی یکی از کسانی بود که تونل را پیموده بود اما به دلیل نداشتن کپسول اکسیژن و ترس از ادامه راه از قسمتی از مسیر برگشته بود.

راه های زیر زمینی دیروز، فاضلاب امروز
در این میان یکی از محققان و تاریخ شناسان تبریز که نخواست نامی از وی برده شود هم وجود راه های زیر زمینی را تایید می کند و می گوید: تبریز از طریق سه تونل زیر زمینی بهم وصل بود که یکی از عباسی به ارک می رسید و دیگری از ربع رشیدی به ارک و از باغ گلستان هم به شام غازان وصل بود که محل عبور و مرور سپاهیان بود.
وی ادامه می دهد: این تونل تاریخی زیر زمینی در محل عبور قطار شهری در خیابان امین تخریب شد و در محلات مختلف هم تبدیل به فاضلاب شده و فاضلاب شهری و آب حمام ها به آنجا ریخته می شود.
این محقق می گوید: راه های زیر زمینی هم مثل بازار گذرگاه قدیمی بودند که با تغییر سیستم شهری آنها را تخریب کردند.

راه های زیر زمینی متکی بر باور مردمی است
از طرف دیگر محقق تاریخ آذربایجان وجود راه های زیر زمینی را متکی بر باور مردمی می داند و می گوید: تونل های زیر زمینی بیش از آنکه شاهد عینی داشته باشد در کتاب ها آمده و راویان آن متاسفانه زنده نیستند.
رضا همراز ادامه می دهد: چون تنها سندی که وجود تونل های زیر زمینی را تایید می کند همان کتاب ها هستند و هیچ کس تا کنون آنها را ندیده ، نمی توان با قطعیت تمام از وجود آنها خبر داد.
به گفته همراز، در کتاب “مسجد مسجد شد” آیت الله ملکوتی به تونل ها اشاره شده و ۳۰ سال قبل در راسته کوچه تونلی به طول دو متر دیده شده اما تنها به استناد کتاب ها نمی توان گفت که این تونل همان تونل تاریخی است.
وی تاکید می کند: من منکر وجود تونل های زیر زمینی تبریز نیستم اما چون شهر دچار تغییرات بسیاری شده و افراد آگاه از این موضوع اکنون زنده نیستند و مکان تونل ها به درستی مشخص نیست باید جانب احتیاط را رعایت کرد.
این تاریخ شناس آذربایجان یادآور می شود: آثار تاریخی زیادی بوده اند که تا سالها حقیقت وجودشان نامشخص باقی مانده اما از آنها در تمامی سایت های خارجی و داخلی عکس موجود است اما از تونل های تبریز هیچ کسی حتی به استناد کتابها وجود ندارد.
در نقاط مختلف شهر بارها اتفاق افتاده که زمین چند کیلومتر فرو ریخته است. این موضوع  مردم را کنجکاو کرده اما کارشناس و باستان شناسی نبوده که نسبت به این موضوع واکنشی نشان دهد و تنها ماموران شهرداری آمده اند و آنرا پر کرده اند که در این خصوص همراز عقیده دارد اگر کارشناسان سند در دست داشته باشند می توانند اقدام کنند.
وی در عین حال می گوید: با این همه گفته می شود در خانه علی مسیو زیر زمین هایی وجود دارد که وی در آن زمان از طریق آنها رفت و آمد می کرد.

رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان شرقی هم به دوره ایل خانی و وجود راه های زیر زمینی اشاره می کند و می گوید: با این همه مشخص نیست که آنها قنات بوده و یا تونل.
تراب محمدی ادامه می دهد: اعتبار کم است و هنوز جاذبه های تاریخی زیادی برای احیا وجود دارد و هنوز نوبت به کشف تونل های زیر زمینی نرسیده است.
وی با این وجود می گوید: گرچه ساختمان سازی های عظیم تونل های زیر زمینی را از بین برده اما در نظر داریم گروه مطالعاتی برای کشف آنها تشکیل بدهیم.
گرچه معمای هزار توی راههای زیر زمینی شهر تبریز همچنان حل نشده باقی مانده اما در بسیاری از کشورهای جهان همچون ترکیه و یا آلمان این شگفتی های زیر زمینی محلی برای جذب گردشگر شده اند.