تبریزتریپ

کلیسای سورپ شوغاگات (شوغات) متعلق به کلیسای حواری ارمنی است که در انتهای خیابان شهناز، جنب کارخانه چرم خسروی سابق، (دانشکده معماری فعلی) واقع شده است.

گورستان ارامنه تبریز در زمین بزرگی که متعلق به ارامنه تبریز می‌باشد در کنار این کلیسا موجود است.

پیشینه

کلیسای شوغاگات مقدس را «سیمون منوچهریان»، مدیر کارخانهٔ چرم سازی، در سال ۱۹۴۰ میلادی (۱۳۱۹ خورشیدی) در گورستان ارامنهٔ تبریز بنا نمود. شوغاگات مقدس یکی از راهبه‌های مقدس مسیحی است و بانی کلیسا برای یادبود مادر خود، شوغاگات، این نام را برای کلیسا انتخاب کرده است. گورستان ارامنهٔ تبریز در ابتدای خیابان امامیه واقع شده و از ۱۸۵۶ میلادی متوفیان ارمنی در این محل دفن شده‌اند. این زمین در تاریخ فوق از سوی اسقف ساهاک ساتونیان، خلیفهٔ وقت ارامنهٔ آذربایجان، خریداری شد و به این امر اختصاص یافت. قبل از این تاریخ، محوطهٔ کلیسای مریم ننه مارالان گورستان ارامنهٔ تبریز بود.

معماری بنا

پلان این کلیسا، به تبعیت از کلیساهای ارامنه، با الگوی بازیلیک طراحی شده است. چهار ستون مربع شکل در وسط پلان واقع شده و فضای داخلی را به دو ناو در دو طرف و یک ناو میانی وسیع تر تقسیم کرده است. گنبد رک این بنا در وسط پلان و بر روی چهار ستون ذکر شده بنا شده. ورودی بنا مانند اکثر کلیساهای ارامنه در ضلع غربی و روبه روی محراب تعبیه شده است. از فضاهای متداول در الگوی کلیساهای ارامنه اتاق‌های رختکن دو طرف محراب، به علت کاربری خاص این کلیسا (مراسم نماز و ادای احترام به میت)، حذف شده‌اند.

نماهای خارجی کلیسا با نمای سنگی (سنگ‌های پاکتراش هم اندازه) در سه ضلع شمالی، جنوبی و غربی با جفت پایه‌هایی با قوس‌های نیم دایره و بیضی قاب بندی شده است.

در تاریخ ۲۴ مهر ۱۳۸۶ پیکر اسقف اعظم ارمنی‌های تبریز، نشان توپوزیان در این محل و در جلوی درب ورودی کلیسا دفن گردیده‌است.

نمای عمومی گورستان ارامنه (امامیه)

کلیسای شوغاگات مقدس را سیمون منوچهریان، مدیر کارخانهٔ چرم سازی، در سال ۱۹۴۰ میلادی مصادف با ۱۳۱۹ شمسی در گورستان ارامنه تبریز ساخت.

شوغاگات مقدس یکی از راهبه های مقدس مسیحی است و بانی کلیسا برای یادبود مادر خود، شوغاگات ، این نام را برای کلیسا انتخاب کرده است.

گورستان ارامنهٔ تبریز در ابتدای خیابان امامیه واقع شده و از سال ۱۸۵۶میلادی، متوفیان ارمنی در این محل دفن شده اند. این زمین در تاریخ فوق از سوی اسقف ساهاک ساتونیان، خلیفهٔ وقت ارامنهٔ آذربایجان، خریداری شد و به این امر اختصاص یافت. قبل از این تاریخ، محوطهٔ کلیسای مریم ننه مارالان گورستان ارامنهٔ تبریز بود.

پلان این کلیسا، به تبعیت از کلیساهای ارامنه، با الگوی بازیلیک طراحی شده است. چهار ستون مربع شکل در وسط پلان واقع شده و فضای داخلی را به دو ناو در دو طرف و یک ناو میانی وسیع تر تقسیم کرده است. گنبد رک این بنا در وسط پلان و بر روی چهار ستون ذکر شده بنا شده و مشاهده می شود.

ورودی بنا مانند اکثر کلیساهای ارامنه در ضلع غربی و روبه روی محراب تعبیه شده است. از فضاهای متداول در الگوی کلیساهای ارامنه اتاق های رختکن دو طرف محراب، به علت کاربری خاص این کلیسا (مراسم نماز و ادای احترام به میت)، حذف شده اند.

نماهای خارجی کلیسا با نمای سنگی (سنـگ های پاکتراش هم اندازه) در سه ضلع شمالی، جنوبی و غربی با جفت پایه هایی با قوس های نیم دایره و بیـضی قـاب بنـدی شده است.            پلان کلیسای شوغاگات مقدس

نمای خارجی کلیسای شوغاگات مقدس

نمای داخلی کلیسای شوغاگات

از جمله سنگ قبرهای اشخاص مهم، که دورتادور این کلیسا واقع شده اند، عبارت اند از:

– آرامگاه خلیفهٔ بزرگ ارامنهٔ آذربایجان، نِرسِس ملیک تانگیان، که در خلال جنگ های جهانی اول و دوم به مدت چهل سال خلافت ارامنهٔ آذربایجان را به عهده داشتند.

– آرامگاه کشیش باگرات، خلیفهٔ سابق ارامنهٔ آذربایجان، که در۱۹۹۱م/۱۳۷۰ش وفات یافته اند.

– آرامگاه کشیش دِرپوغوس دِرپوغوسیان. این کشیش کاتولیک کودک یتیمی بوده که در قتل عام ارامنه در خاک عثمانی از جنوب دریاچهٔ وان به تبریز مهاجرت کرده. وی، که در تبریز بیمار شده و مورد مراقبت کاتولیک ها قرار گرفته و تحت سرپرستی آنها بزرگ شده بود، به پاس خدمات کاتولیک ها به روحانی ای کاتولیک تبدیل و پس از وفاتش، به پیشنهاد آنها در گورستان ارامنه تدفین شد.

– آرامگاه آزاد منوچهریان (وفات۱۸۵۴/۱۹۴۴م)، پدر سیمون منوچهریان، بانی کلیسای شوغاگات.

– آرامگاه شوغاگات منوچهریان (وفات۱۸۷۱/۱۹۳۹م)، مادر سیمون منوچهریان، که این کلیسا به نام وی شوغاگات نامیده شده است.

– بنای یادبود شهدای ارمنی خوی، که در۱۹۱۸ م به دست سپاه عثمانی قتل عام شده اند.

– آرامگاه دکتر اصلانیان (وفات۱۹۴۰م/۱۳۱۹ش). در چهار گوشهٔ این مقبره، چهار ستون با ارزش ایلخانی وجود دارد که بنا به گفتهٔ قدمای ارمنی از سنگ تراشی های تبریز خریداری شده اند.

آرامگاه نرسس ملیک تانگیان

آرامگاه شوغاگات مادر بانی کلیسا

یکی از ستون های آرامگاه دکتر اصلانیان

در پایان، لازم است اشاره ای نیز به گورستان محوطهٔ کلیسای مریم ننه (مارالان) داشته باشیم که تا قبل از سال ۱۸۵۶میلادی گورستان ارامنه تبریز بوده است.

کلیسای مریم ننه در محلهٔ مارالان تبریز واقع شده است. این کلیسا در زلزلهٔ مهیب سال ۱۱۹۳ هجری قمری با خاک یکسان و در سال ۱۲۴۶ هجری قمری به دست شخص خیری از ارامنهٔ تبریز به نام نظر شهبازیان بدون سقف تجدید بنا شد.

این کلیسا، با احتساب سابقهٔ تاریخی آن، قدیمی ترین کلیسای تبریز است.

نمونه سنگ قبر قدیمی، مارکار بابایان، سال ۱۸۶۹ میلادی

نمونه سنگ قبر قدیمی (ناخوانا)

نمونه سنگ قبر قدیمی گورستان کلیسای مریم ننه

گوشه ای از گورستان کلیسای مریم ننه (مارالان)

محوطهٔ باغ کلیسای مریم ننه تا چندین سال پس از ۱۹۰۰ م برای تدفین ارامنه استفاده می شده. قدیمی ترین تاریخ دفن رویت شده ۱۸۳۳م/۱۲۴۸ق و آخرین آن ۱۹۵۱م /۱۳۶۶ق است. (مشخصات تعدادی از سنگ قبرهای این گورستان، که در مجموع به شصت قبر می رسد، به همت مهندس هاکوپیان تهیه و جمع آوری شده است).