تبریزتریپ

خانه شربت اوغلی  مربوط به نیمه دوم حکومت قاجار است و در اواخر قاجاریه اتاق هایی در دو طبقه به ضلع شمالی حیاط باغچه اضافه شده است. این ساختمان دو طبقه اندرونی و بیرونی دارد. ورودی بیرونی از سردر محتشم و گچبری زیبایی وارد هشتی شده و از آن با دالان طویلی به حیاط باغچه بیرون هدایت میشود. ستون های رفیع نمای ساختمان با سرستونهای گچبری شده نظر هر بیننده ای را به خود جلب میکند. ورودی به ساختمان اصلی از طبقه همکف است که از طریق یک راه پله مرکزی به سرسرا وارد شده و از این طریق دسترسی به همه اتاق های طبقه فوقانی میسر است. این ساختمان برای استفاده مسکونی ساخته شده ولی درسال ۱۳۶۹ برای شهرداری تبریز خریداری و بعد از مرمت توسط میراث فرهنگی تبدیل به فرهنگسرای تبریز شده است. در این اواخر مرکز ایرانشناسی نیز در آن فعالیت خود را آغاز کرده است. این بنا با بیش از ۱۵۰۰ مترمربع عرصه و دالان ورودی زیبا با قاب بندیهای آجری و سردر شاخص ورودی مزین به گچبری که ازخصویات بارز آن است، مورد توجه مسئولان و گردشگران قرار گرفته است. فرم سردر و گچبری و قاب بندی گچی و آجری رفعت ستونها و نمای سفید یکدست و نمای پرکار آجری ضلع شرقی از مهمترین تزئینات آن میباشد.

این خانه در خیابان ثقه الاسلام و محله‌ی قدیمی سرخاب قرار دارد و روح معماری دوران قاجار در خشت خشت این خانه دمیده شده و هنوز هم زنده است مساحت خانه ۱۵۰۰ متر مربع است و ۱۳۰۰ متر زیر بنا دارد. عمارت در ۳ طبقه ساخته شده است و دو حیاط دارد، یکی شمالی و دیگری جنوبی. برای ورود به خانه از در شمالی از یک هشتی عبور می‌کنید که به طبقه‌ی اول هم چند پله می‌خورد. ورودی حیاط جنوبی نیز دالانی است که طاق نمای آجری دارد و قبلا سرپوشیده بود. ورودی ساختمان در بخش جنوبی آن دارای سردری زیبا با تزیینات گچبری و آجر کاری است که قسمتهایی از آن آسیب دیده ولی بخوبی مرمت نشده است. در قسمت همکف و طبقه‌ی اول، طنبی‌ها و اتاق‌های تو در تویی وجود دارد و در مرکز طبقه‌ی اول تالار مرکزی قرار گرفته است.

حاج مجید شربت اوغلی فرزند نایب هاشم خان ( ۱۲۸۷ – ۱۳۴۵ ه.ش ) مالک  بنا از تجّار فرش تبـــریز و حمله دار زائرین خانه خدا بوده و گفته می شود که دستجات عزاداری در ایّام تاسوعا و عاشورا از سمت بازار به حیاط بیرونی بنا وارد شده و ضمن عزاداری یا سینه زنی و زنجیر زنی در محوطه پذیرائی می شدند .

دو سکوی سنگی در اطراف در‌‌ِ ورودی ، امکان استراحت را برای کسانی که از راه دور رسیده اند ، فراهم می آورد . هشت توی ورودی ما را به دالان سرپوشیده ای راهنمایی می کند .

این دالان نسبتاً طولانی بمانند برزخی میان خانه و بیرون به ساکنین و صاحبخانه فرصت میدهد تا هر نوع مشغله فکری و مشکلات خارج از منزل را در طی این فاصله از ذهن خود بزدایند . درب اختصاصی ساختمان در انتهای دالان قرار دارد . دالان بعدی کوتاه ولی مورّب بوده بطوریکه عمق آن یعنی حیاط بیرونی بطور کامل دیده نمی شود . این نوع ویژگی حریم به حریم را تقریباً در همه خانه های قدیمی می توان مشاهده کرد.

در مبداء حیاط بیرونی محلّی برای نگــهداری اسب بوده که اکنون بصورت مسکونی بازسازی شده است حیاط بیرونی به وسعت ۶۰/۹ ×۶۰/۲۱ متر مربع دارای دو باغچه و آبنمای بزرگی است که روح را تطهیر و نشاط لازم را برای دیدار تازه واردین و اعضای خانواده فراهم می کند

نمای اصلی ساختمان دارای ایوانی زیبا با ستون های رفیع و سرستونهای گچبری شده است . ورود به ساختمان اصلی از طبقه همکف واز طریق راه پله مرکزی انجام می گیرد و راهرو دیگری نیز حیاط بیرونی را از میان ساختمان به حیاط اندرونی مرتبط می سازد .

ساختمان اصلی همراه با بنای موجود در ضلع غربی محوطه ، یک مجتمع مسکونی مشتمل بر چهار واحد مرتبط بهم و در عین حال مستقل را برای خانواده فرزندان ذکور در کنار بزرگ خانواده تأمین کرده ، که نشانگر پیوند عمیق و نزدیک میان خویشاوندان در گذشته ای نه چندان دور می باشد .تالاربزرگ پذیرائی در طبقه بالا ، ارتباط تنگاتنگی با دهلیز و اتاقهای اطراف دارد بطوریکه درجشن ها ومیهمانیها ومراسم مذهبی وغیره این درب ها و پنجره موجود میان دهلیز و پذیرائی باز شده و شرائط کاملاً مناسبی را برای اجتماع افراد بیشتربوجود می آورد.

در حیاط اندرونی منزل ، باغچه و آب نمای دیگری زینت بخش فضای آن است که با هشت توی دیگری در ضلع غربی حیاط به معبر شمالی ساختمان یعنی درب سرخاب مرتبط می شود . طاق نمای ورودی بنا از ضلع شمالی بصورت آجر چینی زیبا کار شده و در گذشته صرفاً محل رفت و آمد ساکنین خانه و ارتباط با همسایگان بوده  ، در حالیکه ورودی ضلع جنوبی به سمت چایکنار و بازار تبریز برای رفت و آمد اشخاص و میهمانان ازحیاط بیرونی پیش بینی شده است .

زیرزمین ساختمان نیز که اکنون برای ایجاد فضای نمایشگاهی آماده شده است ، در گذشته برای نگهداری آذوقه ، علوفه و بخشی نیز به آب انبار اختصاص داشته و دارای دو معبر ورودی بوده که در شرائط اضطراری و احیاناً آتش سوزی از اهمیّت خاصی برخوردار می شدند .

ساختمان شربت اوغلی با توجه به جهت وزش بادها در تبریز ، بویژه باد شمال بنحوی طراحی و احداث شده که فضاهای داخلی آن از گردش طبیعی هوا در جهت شمال به جنوب و شرق به غرب بر خوردار است .

مرمّت بنای خانه در سال ۱۳۶۹ به اهتمام شهرداری تبریز  و توسط مدیریت میراث فرهنگی وقت به اتمام رسیده و  ۱۲شهریورماه سال ۷۹  به شماره ۳۲۲۲ در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شده است .

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان و تریپ‌یار