پیشینه استفاده از شکل نخستین قطار شهری در تبریز به بیش از یک صدسال پیش برگشته و این شهر در آن زمان شاهد راهاندازی نخستین تراموا کشور برای جابهجایی مسافران بود. قاسم خان والی، نخستین شهردار تبریز که فارغالتحصیل مدرسه نظامی سن-سیر بود به دلیل آشنایی با جامعه آن روز اروپا میخواست تبریز را نیز وارد جهان مدرن کند، از این رو وی ۷۴ سال پس از تأسیس نخستین تراموا در اتریش در سال ۱۸۲۷، تراموا تبریز را در سال ۱۹۰۱ میلادی به کار انداخت.
این وسیله نقلیه که در بدو تأسیس با عاریت گرفتن از کشورهای اروپایی با نام «تراموا» آغاز به کار کرد، پس از اشغال آذربایجان از سوی نیروها تزاری در ۱۲۸۸، «قونقا» نامیده شد و میدان محل استقرار آن تا امروز قونقا باشی نامیده میشود. «قونقا» یا تراموا از ۱۲۸۰ تا ۱۳۲۰ به مدت ۴۰ سال در تبریز، مردم را در فاصله ایستگاه راهآهن این شهر تا قونقا باشی جابهجا میکرد. نیروی محرکه واگنهای تراموا یا قونقا، اسبها بودند که واگن را روی ریل به حرکت درمیآوردند.
بخشی از مجموعه قطار شهری تبریز را تراموا تشکیل خواهد داد که مراحل مطالعاتی آن در خط ۴ متروی تبریز از سال ۱۳۹۴ آغاز شدهاست. از تراموا برای جابجایی مسافران در سه مسیر زیر به طول کلی ۵۰ کیلومتر استفاده خواهد شد:
- خط ۴ متروی تبریز: این مسیر به صورت U-شکل، در دو مسیر رفت و برگشت و به طول ۱۶ کیلومتر از میدان آذربایجان آغاز شده و در امتداد بزرگراه آزادی (کمربندی) با عبور از نصف راه و آبرسان به یوسف آباد ختم میشود.
- خط ۵ متروی تبریز: حد فاصل تبریز و شهر جدید سهند.
- حد فاصل میدان راه آهن تا میدان ساعت.
بر اساس تفاهم نامهای که میان شهرداری تبریز و شرکت آلمانی «اشلیگل» در ۷ اسفند ۱۳۹۳ امضا شد، مقرر شد، مدیریت، انتقال تکنولوژی و نظارت عالی بر جنبههای تجهیزاتی و عمرانی پروژه تراموای تبریز با برخورداری از استانداردهای اروپایی انجام میشود. همچنین بر اساس این تفاهم نامه قرار شد پروژه از لحاظ مالی، توسط گروه مالی ایرانی همکار شرکت اشلیگل آلمان حمایت شود.
طبق این تفاهم نامه، شرکت طرف قرارداد موظف شده تا در زمان ساخت، تکنولوژی آن را به کارخانه ماشین سازی و گسترش صنایع ریلی تبریز انتقال دهد. همچنین انتقال دانش مربوط به این سیستم به دانشگاه صنعتی سهند توسط این شرکت صورت خواهد گرفت. هزینه احداث تراموا در خط ۴ مترو، در حدود ۱۰۰ میلیون یورو برآورد شدهاست.