میرزا جبار عسگرزاده معروف به جبار باغچه‌بان (۱۹ اردیبهشت ۱۲۶۴، ایروان – ۴ آذر ۱۳۴۵، تهران) بنیان‌گذار نخستین کودکستان و نخستین مدرسه ناشنوایان ایران در تبریز است. او همچنین اولین مؤلف و ناشر کتاب کودک در ایران است.
زندگی و فعالیت‌ها
میرزا جبار عسگرزاده به سال ۱۹ اردیبهشت ۱۲۶۴ در شهر ایروان پایتخت کنونی جمهوری ارمنستان به دنیا آمد و جدّش از مردم تبریز یا ارومیه بود. او ابتدا در تبریز کودکستانی را تحت عنوان «باغچه اطفال» دایر کرد و به همان خاطر خود را باغچه‌بان نامید.
او مدرسه ناشنوایان را در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفت‌های زیاد از جمله رئیس فرهنگ وقت دکتر محسنی در تبریز دایر کرد. این کلاس جنب باغچه اطفال باغچه‌بان در کوچه انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسیس شد.
او از سال ۱۳۰۷ خورشیدی علی‌رغم دشواری‌های وسیع چاپ و کلیشه، چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد. یکی از کتاب‌های وی با عنوان «بابا برفی» توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده و شورای جهانی کتاب کودک آن را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد. ثمین باغچه‌بان، آهنگساز و نویسنده، یکی از فرزندان جبار باغچه‌بان است.
در کتاب فارسی خوانداری چهارم دبستان،درس دهم:باغچه اطفال،تکه ای نوشته شده است که:شبی اندیشه های خود را به صورت شعری درآوردم.برای اینکه در جست و جوی مداد و کاغذ،چراغی روشن نسازم و کسی را بیدار نکنم،قطعه زغالی از منقل کرسی برداشتم و با آن شعرم را بر دیوار نوشتم.
ابتکارات ویژه باغچه‌بان در آموزش عبارت بودند از:
-
- روش شفاهی در تعلیم ناشنوایان
- آموزش روش حساب ذهنی به ناشنوایان
- گاهنجار (گاه‌نما) وسیله‌ای برای نشان دادن پستی و بلندی‌های اقیانوس‌ها روی نقشه به کودکان
- الفبای گویا
- گوشی استخوانی یا تلفن گنگ
آثار
- برنامه کار آموزگار – ۱۳۰۲
- الفبای آسان – ۱۳۰۳
- الفبای دستی مخصوص ناشنوایان – ۱۳۰۳
- خانم خزوک – ۱۳۰۷
- زندگی کودکان – ۱۳۰۸
- گرگ و چوپان – ۱۳۰۸
- پیر و ترب – ۱۳۱۱
- بازیچه دانش – ۱۳۱۱
- دستور تعلیم الفبا – ۱۳۱۴
- علم آموزش برای دانشسراها – ۱۳۲۰
- بادکنک – ۱۳۲۴
- الفبای خودآموز برای سالمندان – ۱۳۲۶
- پروانه‌نین کتابی – ۱۳۲۶
- الفبا – ۱۳۲۷
- اسرار تعلیم و تربیت یا اصول تعلیم الفبا – ۱۳۲۷
- الفبای گویا – ۱۳۲۹
- برنامهٔ یک‌ساله – ۱۳۲۹
- کتاب اول ابتدایی – ۱۳۳۰
- حساب – ۱۳۳۴
- کتاب اول ابتدایی – ۱۳۳۵
- آدمی اصیل و مقیاس واحد آدمی – ۱۳۳۶
- درخت مروارید – ۱۳۳۷
- خیام آذری – ۱۳۳۷
- رباعیات باغچه‌بان – ۱۳۳۷
- روش آموزش کر و لال‌ها – ۱۳۴۳
- من هم در دنیا آرزو دارم – ۱۳۴۵
- بابا برفی – ۱۳۴۶
- عروسان کوه – ۱۳۴۷
- زندگینامهٔ باغچه‌بان به قلم خودش – ۱۳۵۶
- شب به سر رسید – ۱۳۷۳
- کبوتر من – ۱۳۷۳
منبع: ویکی‌پدیا